Балаларға Эшҡыуарлыҡ дәресе ҡасан булыр?

Балаларҙы һәм үҫмерҙәрҙе эшҡыуарлыҡҡа өйрәтергә ваҡыт етте, йәки, иң мөһим дәрес. ...“Ун өс йәшемдән картуф үҫтереп һатып, шул аҡсаға мәктәп кәрәк-ярағы алыуҙан башланды аҡса тәмен белеүем”,- тине Олег. “Маҡсатығыҙҙы яҙып, конкретлаштырығыҙ, хыял менән генә мауыҡмағыҙ”, тип кәңәш бирҙе залдағыларға һәм әйткәнен раҫлап, оҙаҡ ҡына лекция уҡыны. Уйындар аша практик бизнес-тренер Марина Ҡорбанғәлиева ике раунд эшлекле уйын үткәрҙе. “Йәбештер һәм байы”, тип атала ине уның уйыны. Маҡсат – тулы ҡеүәтле бизнесты моделләштереү ине. Был уйындарҙа хәс тә тормоштағыса килеп сыҡты – тренер инстукциялар яҙылған альбомдарҙы уйынсыларға осраҡлы рәүшештә һайлап алырға ҡушты, һөҙөмтәлә кемдер бәхетенә бүлек начальнигы, ассистент, генераль директор, кемгәлер ябай эшсе, водитель, йә һатыусы булыу вазифаһы йөкмәтелде. Дүрт команда тупланып, һәр береһенә бер үк задание бирелде- ҡыҙыу үтекте һул ҡул менән генә ҡулланып, пластмасс бисерҙарҙы билдәле формаға һалып, мөмкин тиклем тиҙ йәбештереү, йәғни сәнәғәттә етештереүсәнлекте арттырыу. Шул уҡ ваҡытта ҡағиҙәләрҙән ситкә тайпылырға ярамай, юғиһә, штрафтар һалына. Кемдер үтекте уң ҡул, йә ике ҡул менән дә ҡулланыу хоҡуғын алды, әммә был осраҡта эш хаҡы әҙерәк түләнә ине. Тәү ҡарашҡа был әллә ни күңелле уйын булмаһа ла, тиҙҙән зал бик йәнләнде, һәр кем үҙ командаһы менән билдәле ваҡыт арауығында үҙ эшен башҡарырға ашыҡты. Әйткәндәй, команда составы төрлө йәштәге кешеләрҙән булһа ла, барыһы ла берҙәм генә тотондо, бер-береһе менән таныш булмаһалар ҙа уртаҡ тел табып, күмәк көс менән алға ынтылды. Ошонда инде иң ҡыҙығы башланды- кемдер шунда уҡ паникаға бирелеп, генераль директор булыуҙан баш тартып маташты, бүлек начальнигы итеп тәғәйенләнгәндәр баҙап ҡалды, әммә вазифаларын бушатырға ҡыйыулыҡтары барыбер етмәне, ә бына ябай эшселәр һәм һатыусылар сәмләнеп эшкә бирелде. Шарт буйынса һәр кем үҙенә тапшырылған эште генә башҡарырға тейеш ине, шунлыҡтан прозводствоға ярҙамға ынтылған һатыусылар шунда уҡ штрафҡа юлыҡты, тиҙ генә 30 процент кредит алып, үҙ производствоһын шәп кенә алға ебәрергә тырышыусылар табылды, кемдер кредитҡа инмәй, үҙ көсө менән йөкләмәне атҡарырға ниәтләне. Уйын тамамланды, һөҙөмтәләр буйынса дүрт команда ла йомғаҡлауҙа бурысҡа батты- аҡсалары эш хаҡына, тауарға, бензинға, кредит түләүгә китте, табыш алынманы. Бракланған продукция күп ине. Йөктө нормативтан тыш тейәп алға ынтылған шоферҙар хәүефһеҙлек ҡағиҙәләрен үтәмәүҙә ғәйепләнеп, язаға тарттырылды. Штрафтар ҙур минус яһаны, бынан тыш һалым һуңғы һумдарҙы алып бөттө. Икенсе раундта бер кем дә кредит алырға теләмәне, һәр кем үҙ эшен генә башҡарырға тырышты, продукцияның әҙ, әммә юғары сифатлы булыуына иғтибар иттеләр, һөҙөмтәлә яҡшы хаҡҡа һатып, түккән хеҙмәт хаҡын сығара алдылар. Икенсе раундтан барлыҡ командалар ҙа әҙ ген юғалтыу, хатта әҙме-күпме табыш менән сыға алды. Марина бизнеста ла шундай тәүге уңышһыҙлыҡтарҙан күңелде төшөрмәй, киләһе аҙымдарҙы үлсәп баҫып, хаталарҙы ҡабатламай, алға түҙемле барырға өндәне. “Үкенескә күрә, тормошта кешенең үҙ урынында булмауы йыш осрай, шуға ла күмәк көс менән тотонған бизнес һөрлөгөп, туҡтап ҡала, был хәл булмаһын өсөн, алдан иҫәпләү эштәрен башҡарыр кәрәк шул”, -тине. Һиҙелер-һиһелмәҫ кенә дерелдәгән ҡулдар, ҡыҫылған ирендәр, төйнәлгән ҡаштар менән уйында ихлас һәм етди уйнаған бәйгеселәр ситтән ҡарағанда хөрмәт уятты… Бизнес-тренер, психолог Светлана Пискарева, “Командала конфликттар” темаһына һөйләне, ситуацияларҙан юғалтыуһыҙ сығыу юлдарын өйрәтте. Етәксенең тәртип стиле, хеҙмәткәрҙең өлгөрөү кимәле ҙур роль уйнауын аңлатты. Ҙур мотивация, бәләкәй квалификация менән килгән хеҙмәткәрҙең тәүге уңышһыҙлыҡтарҙан, әҙ эш хаҡынан рухи төшөнкөлөккә бирелгән саҡта уның эш урынына китмәүе өсөн шарттар булдырырға өндәне, сөнки эшләр өсөн эшселәр һәр саҡ кәрәк. Адаптация ауыр үтһә, хеҙмәт хаҡы түбән булһа, бынан тыш конфликттар үҙәгенә үтһә - кем эш урынында ҡалһын, шуға күрә лә кемдер остаз, профессионал булырға тейеш, команда ла эш үҙ ағышы менән барыу йыш ҡына караптың ҡомға терәләүе менән тамамлана, тине. Ни өсөн хеҙмәткәр командала ҡала, сәбәптәр күп- коллективта һәйбәт мөғәмәлә булһа, стаж өсөн, тотороҡло эш хаҡы, йәнә башҡа һайлау мөмкинлеге булмауы тота. Хеҙмәткәр китмәһен өсөн уға үҙеңдең оҫталығыңды һатыр кәрәк, уның мотивацияһын көсәйтер, ярҙам итер кәрәк, тине Светлана. Светлана алға бер нисә уйынсыны сығарып, һорау бирҙе:”Һеҙҙе әҙәм ашаусылар пленға алды, улар ас, ғүмерегеҙҙе нисек һаҡлап ҡалыр инегеҙ, нимәләр әйтеп?”, тип һорау бирҙе. Беренсе уйынсы үҙен ашарға яраҡһыҙ (ихтимал, ағыулы), тип аңлатты, уны ашау хәүефле булыуын иҫбатларға маташты.Икенсе уйынсы үҙенең вегетериансы булыуы, үҙен ашамаһалар, ошо рәүешле туҡланыуға күсеүҙе өйрәтәсәген, шуның менән уларҙың ғүмер оҙайлығын күбәйтергә өйрәтәсәген вәғәҙәләне. Өсөнсө уйынсы, мине ашамағыҙ, мин һеҙҙең кеүек үк әҙәм ашаусы, тип уртаҡ тел табырға, хатта тегеләр төркөмөнә ҡушылырға әҙер булыуын белдерҙе. Дүртенсе уйынсы әҙәм ашаусыларҙың донъяға ҡарашын үҙгәртергә ынтылды, кеше ашау иң гөнаһлы, иң бысраҡ йәшәү рәүеше икәнлеген һөйләне. Һөҙөмтәлә кеше ашаусылар вегетариансы ҡатынды ғына әлегә ҡалдырып (сөнки ул ҡыҙыҡ һәм файҙалы тәҡдим яһаны), ҡалғандарын ашарға ҡарар ҡылды. Тормош – һынау, унда ғүмерен нисек һаҡлап ҡалыуҙы йыш ҡына һәр кем үҙе хәл итә – аҡылы етһә-ҡала, аҡылы юҡ икән-ҡорбан була. Уйын аша ошо әсе хәҡиҡәт йәнә иҫкә төшөрөлдө.Сираттағы спикер Интеллектты үҫтереү үҙәге етәксеһе, бизнес-тренер, Татъяна Толстова, идеаль эшҡыуарлыҡ булмауын билдәләне.Тырмаға бер баҫып, һабаҡ алғанһың икән, икенсе юлы һағыраҡ булырға өндәне –анализ яһай белергә кәрәк. Яңы эштәргә, ысулдарға тотоноуҙан ҡурҡмаҫҡа, тәнҡитте дөрөҫ ҡабул итергә.Аудит-анализ бик мөһим. Көс-ҡеүәте бөтөп хәлһеҙләнгән хеҙмәткәрҙәргә энергия биреү юлдарын табыу. Эште алға алып барыу өсөн мөмкинлектәрҙе тулы ҡулланыу, иҫкелеккә йәбешеп ятмау, сөнки заман үҙгәреп тора.Бизнес менән шәхси тормошто бутамау, йәғни, эшҡыуарлыҡта – айырым пландарың булырға тейеш.Йәшәү мәғәнәһе - маҡсатта, ул маяҡ кеүек алға саҡырып, өмөтләндереп, бәләкәй генә булһа ла алға аҙымдар яһарға осҡон биреп торорға тейеш.