– Нисек инде Былбылды теләйһең? Һин бит Батырҙың ҡабатланышы. Ә уның кәләше Сирен, – тине аптырап, Ирек.
– Беҙ Күксин менән мәктәптә уҡығандан бирле бергәбеҙ. Һин уның йә Сирендең ҡабатланышын яратырға тейешһең, – тине Ҡаһарман.
– Белмәйем, минең күңелем Һандуғастымы, Былбылдымы теләй, – тине егет.
Йәштәр аптырашып бер-береһенә ҡаранышты. Шул саҡ күҙҙәрен йомоп ерҙә салҡан ятҡан Батырҙың тауышы яңғыраны.
– Эскән сағыңда, Ҡаһарман, һин Былбылды теләнең, ә беҙ һинең айныҡ ҡабатланышың түгел.
Күксин аптырап Ҡаһарманға ҡараны ла, ҡырт ҡына боролоп, диуарҙар янына китте. Сирен Батырға ҡараны, күҙҙәрендә йәш йылтыраны. Ул да Күксин артынан эйәрҙе.
– Ярай, – тине Ирек, – Былбыл ҡалыр йылтыр томанда, улай булғас.
– Мин бит Азатты яратам, – тине Былбыл. – Минең ҡабатланышым да…
Былбыл һүҙен әйтеп бөтөрмәне, былай ҙа аңлашыла ине. Йәштәр һүҙһеҙ ҡалды.
– Ярай, был хәлдән нисек сығырға кис уйлашырһығыҙ. Ә хәҙер эшкә тотоноғоҙ, йә тағы өлгөрмәҫһегеҙ, – тине Азат.
Ҡаршы әйтеүсе булманы. Йәштәр диуарҙар янына китте. Ҡабатланған диуарҙы аҡтарып, икенсеһе эргәһенә ташынылар. Былбыл менән Сирен батмустарҙан аҙыҡтарҙың бер аҙын үҙҙәренең караптарына ташыны. Төндә улар арып йоҡлаған, ә көн буйы тик ятҡан егеттәр йоҡлай алмай аҙапланған, ашағылары килгән. Күксин менән Һандуғас караптарынан сығарған һыуҙы кире ташыны. Ҡалғаны ҡабатланып торһа ла етерлек. Ирек менән Ҡаһарман өйҙөң артҡы яғын ҡуйырға уйлағайнылар, хәлһеҙ йөрөгәндә ишек, тәҙрә менән булышҡыһы килмәй. Батыр ҡаршы төштө.
– Бөгөн алғы диуарҙы ҡуйығыҙ, ишек нисек яһалырға тейеш – күрәйек, – тине Батыр.
– Аҙаҡ өйрәнерһең, – тине Ирек. – Бөгөн артҡы диуарҙы терәтәйек.
– Юҡ, – тине Батыр. – Һеҙгә ышанмайым мин. Эшегеҙҙе бөтөрөргә яратмайһығыҙ. Ишекле яҡты нисек эшләргә күрһәтегеҙ.
– Ә үҙең ышаныслы кешеһеңме? Нимә тип томан аҫтына йүгерҙең? – тине Ҡаһарман.
– Карап асҡыстарын ҡайын түмәре өҫтөнә ҡуйып торғайным, шул иҫкә төштө, – тине Батыр.
– Ә шунда ятып торһалар, нимә булыр ине? Бында бит юғалмай, киреһенсә, ҡабатланып ята.
– Эйе шул, – тип һүҙгә ҡушылды Күксин. – Ерҙә әйбереңде төшөрөп ҡалдырҙыңмы – ҡайғы, ә бында уның урынына икәүҙеме, йәки унан да күберәкте табып ҡыуанасаҡһың.
– Ә икенсе кеше табып ҡыуанһа? – тине Һандуғас.
– Ул бит береһен генә табасаҡ, ә икенсеһе ҡабатланып ятасаҡ. Барыбер һин берәй ҡасан табасаҡһың.
– Минең яратҡан алҡаларымдың береһе төшөп ҡалды, ти. Мин тапҡансы улар ҡабатланды, ти, икенсе ҡыҙ табып таҡты, ти. Ә мин кеше кейгәнде кеймәйем, минең өҫтөмдә башҡалар кеймәгән булһын. Юғалған әйберемде беренсе көндә тапмаһам, уның ҡабатланғанын аңлап, мин уны аҙаҡ тапһам да ҡыуана алмаясаҡмын. Бәлки, эҙләп тә тормам.
– Һатыуҙан алынған әйбер барыбер берәү генә булмай инде, – тине Күксин.
– Ә минең үҙем эшләгән биҙәүестәрем дә күп. Бына, күрәһегеҙме, салбар менән мин ошондай беләҙек кейәм, – Һандуғас, блузкаһының еңен күтәреп, күндән үрелгән беләҙек күрһәтте. Беләҙек уртаһында тимер заклепкалар менән Һ хәрефе яҙылғайны.
– Һ хәрефе Һандуғас тигәнде аңлатамы?
– Улай булғас, мин Һ хәрефен Б-ға төҙәтергә тейешмендер, – тине Былбыл, беләҙеген сығарып ҡарап.
– Хәҙер һиндә лә бааармы ни ундай беләҙек? – тине Һандуғас, һуҙып.
– Яҙыуын төҙәтһәм, бер иш булмаясаҡтар бит, – тине, уңайһыҙланып, Былбыл. Беләҙекте оҡшатҡаны, тағып йөрөткөһө килгәне күренеп тора.
– Дәә, – тине Ирек. – Ҡатын-ҡыҙ өсөн ҡабатланыу юғалтыуға ҡарағанда ла аламараҡ икән.
– Ни өсөн ҡатын-ҡыҙ өсөн генә насар булһын, ти? Бына мин дә бит асҡыстар артынан кире йүгерҙем. Хәҙер аңланыңмы инде ни өсөн? – тине Батыр, Ҡаһарманға ҡарап.
– Аңланым. Асҡыстар ҡабатланырға тейеш түгел, ләкин ул бит улай ҙур проблема түгел. Башҡа кеше ҡулына эләкмәһен өсөн, дубликатын йәшереп тә ҡуйып була, юҡҡа сығарып та…
– Ә мине юҡҡа сығарып булмай... – тине уйсан ғына Баһадир.
Үҙенең ғәйебен тойған Батыр был һүҙҙәрҙең әңгәмәгә әйләнеүен теләмәне, тегеләрҙе был тирәнән тиҙерәк ебәрергә тырышып өндәште.
– Диуарҙы төҙөп бөтөгөҙ инде, башҡа эшегеҙ ҙә бар, – тине ул асыулы. Үҙенең бөгөн дә эштә ҡатнашмай ятасағы күренеп тора.
Ишекле диуарҙы төҙөү оҙаҡҡа һуҙылды, ишек уйымын килештерә алмай, бер-ике ҡат һүттеләр, ҡайын ишек яһанылар, асыҡ көйө ҡалдырырға булдылар. Ваҡыт үткәнен һиҙмәй ҙә ҡалғандар, тойомлауҙары буйынса томан ваҡыты етеп килә.
Баһадирға пар ҡабатлатырға кәрәк, кемде ҡалдырырға? Тиҙ генә кәңәшләшә башланылар. Ҡарарҙы һуңғы минутҡа ҡалдырырға ярамай, йә береһе лә ҡалмаҫ. Баһадир үҙе Былбыл, йә Һандуғас, ти. Ә улары уны яратмағандарын,
ҡабатланыштары ла икенсене яратып йәшәйәсәген һөйләй. Ни эшләргә?
– Шампанығыҙ ҡалдымы, – тине Баһадир. – Эсерегеҙ. Бәлки, эскәс, мине теләр.
Ирек инде терелгән, Һандуғасты көнләшеп уны ҡалдырыуҙан ҡырҡа баш тартты. Азат башы шытырҙап ауыртҡанға хәлһеҙ генә ҡул һелтәне. Былбылды өгөтләп алдына шампан ҡуйҙылар. Шампанды күргәс, Сирен:
– Беҙ сирле тоҡом тыуҙырмаҫбыҙ инде, балаларһыҙ ғына йәшәрбеҙ. Ә планетаға кешелек йәмғиәте кәрәк. Һеҙ терелдегеҙ шикелле, берәй көн бөтәгеҙ ҙә томанда ҡалып, сәләмәт кешелек ҡалдырырһығыҙ инде, – тине, үҙенең күҙҙәренән тупырлап йәш тамды. Был һүҙҙәрҙе ишеткән Былбыл ҡулына алған бокалын кире ҡуйҙы.
– Мине ҡабатлатып, һеҙ тағы бер сирлене күбәйтәһегеҙ, былай булмай. Һандуғас ҡалһын. Исмаһам, уның ҡабатланышы сәләмәт булып, бала табырлыҡ булыр.
Ирек күркә һымаҡ ҡабарынып ниҙер әйтергә ауыҙын асҡайны ла Баһадир уны бүлдерҙе:
– Бәлки, аҡыл менән эш итә башларһығыҙ! Белә күрә бәхетһеҙ, балаһыҙлыҡҡа дусар ителгән ҡатынды ҡабатлатһағыҙ, иртәгә уның күҙҙәренә нисек ҡарарһығыҙ?
Башҡа ҡаршы өндәшеүсе булманы. Һандуғас Былбыл урынына ергә сүгәләне. Ҡулына шампан алды, һүҙһеҙ генә эсте. Уға Баһадирға ғына ҡарарға, уның менән һөйләшергә ҡуштылар. Һандуғас тағы шампан эсте, бейергә төшөп китте, ниндәйҙер ҡыҙыҡтар һөйләне, шарҡылдап көлдө. Уға ҡарауы әллә нисек ҡыйын, ваҡыт та ҡыҫа, киттеләр урман ситенә. Бер төркөмөн таҙарттылар ҙа икенсеһенә киттеләр, уныһы бөгөн алыҫыраҡ булды шул, барып етеп килгәндә генә томан төшә башланы, өлгөрмәүҙән ҡурҡып йүгерә һалдылар. Һандуғас ҡалды.
Караптарына инеп, ятаҡтарына ауҙылар. Үҙҙәренең бысраҡтан һаман ҡотола алмауҙарына асыуҙары килде. Бер яңылышҡанды күпме төҙәтергә мөмкин, бөтөрөп кенә ҡуймай шуны.
Иртәгәһенә хахылдап көлгән тауышҡа уянып киттеләр. Сыҡһалар, Баһадир инде тышта, түмәр өҫтөндә йылмайып ултыра. Уның тирәләй Һандуғастың ҡабатланышы бейеп йөрөй, Баһадирҙы ирештергән һымаҡ күренде йәштәргә. Быларҙың сығып килгәнен күргәс, ҡыҙ ҡаршы атланы.
– Сәләм, мине Миләүшә тип белерһегеҙ. Һандуғас миңә шундай исем әҙерләгән булған, – тине. Ҡысҡырып таҡмаҡ әйтеп, бейеп тә алды.
– Ниңә шул хәтлем ҡысҡыраһың?! – тине Батыр, сырайын һытып. – Баш ауырта.
– Һинең баш ауырта, ә минең – йөрәк. Яратмаған менән ғүмерем заяға үтәсәк. Күрәләтә яратмаған иргә мине булдырҙығыҙ.
Быларҙы күреп, ағастар араһынан Һандуғас килеп сыҡты.
– Мин торғансы шампанды ҡайҙалыр йәшергән, эҙләп йөрөнөм, – тине.
– Эсәһең киләме? – тип аптырап һораны Күксин.
– Юҡ, Миләүшәнән алып ҡуяйым, ҡабатлатмаһын тигәйнем, – тине.
Бөтәһе лә аптырап, Миләүшәгә төбәлде.
– Ә мин яратмаған ир менән нисек йәшәйем? – тине уныһы күҙ йәштәре аша. Шунда уҡ үҙ һорауына үҙе яуап бирҙе:
– Шампан эсеп, йырлап-бейеп, – шулай тине лә хахылдап, сиғандарса яурындарын һелкетеп бейей-бейей былар эргәһенән китте.
Ауыр тынлыҡ урынлашты.
– Шампан күпме ҡалғайны? – тип һораны Күксин бер аҙҙан.
– Ҡайҙан беләһең инде, хәҙер. Мин уянғанда алдында берәү ине, эсеп ултыра. Кисәге миңә ҡалдырылғандыр, тип алдынан алып ҡуйҙым, өйрәнмә, кәрәкмәй, тигәйнем, хахылдап көлә. Ағас баштарында күптәр ул, урман менән бергә үҫәләр, ти.
Шунда ғына иҫкә төштө, байрам иткән көндә күп була тип, бер-икәүҙе ҡайын башына ботаҡтар араһына йәшергәйнем. Хәҙер нисәү булып ҡабатланғандыр инде… Эҙләмә, мин уларҙы бөтәһен дә табып, алып ҡуйҙым, ти.
Ни әйтергә лә белмәнеләр. Миләүшә киткән яҡҡа ҡарап торҙолар ҙа өндәшмәй генә диуар янына киттеләр. Ирҙәр йәһәт кенә яңы диуарҙарҙы һүттеләр ҙә тегеләре янына килтереп һала башланылар. Бөгөн улар йылдам эшләп йөрөй, күрәһең, бөтөнләй терелгәндәрҙер. Күксин караптан орлоҡ контейнерҙарын алып сыҡҡан икән, йәшелсәләрҙе һайлап алып, ултырта башланылар.
Миләүшә улар янына килмәй урман эсендә йөрөй, йә һуҙып-һуҙып боронғо “Сәлимәкәй” йырын йырлағаны, йә таҡмаҡ әйтеп шарҡылдап көлгәне ишетелеп тора. Баһадир бер уның янына китә, ҡыуыламы икән инде, тағы былар янына килә, түмәр өҫтөнә башын тотоп ултыра, тағы тороп китә – ни эшләргә, ни әйтергә белмәй. Күңеле теләгәнгә йырлаймы Миләүшә, шампаны өҫтәлеп йырлатамы, ни тип әйтә алһындар, баш күтәрмәй, эшләнеләр ҙә эшләнеләр был көн.
Тауыҡ кетәгендәй генә өй килеп сыҡты. Бындай планетаға ҙуры кәрәкмәйҙер ҙә, кәрәкһә, өлгөһө бар, ҙурайтып төҙөрҙәр. Эштәре бөткәс, шулай уҡ һүҙһеҙ генә урманды таҙартып бөтөргә киттеләр. Тиҙ ҡыландылар, тик урман ҡапыл ҙурайған шул, икенсеһен таба алмай йөрөнөләр. Табып таҙарта ғына башлағайнылар, томан пәйҙә булды, йүгерҙеләр йән-фарман өлгөрөргә тырышып. Күксин, эшебеҙҙе бөтөрәйек, ҡабатланһаҡ, беҙ бит хәҙер һау-сәләмәт дубликаттарыбыҙҙы ҡалдырасаҡбыҙ, тип әйтеп ҡараны. Әммә Һандуғас, кисә эстем, мин ҡалмайым, тип яуапланы. Ул ҡалмағас, Ирек тә ҡалырға тейеш түгел. Нисек кенә булһа ла иртәгә ике мәсьәләне лә хәл итергә булдылар.
Юлда Миләүшә осраны. Бешеп килгән еләк йыйып йөрөй. Ирек менән Һандуғас ике ҡулынан эләктерҙеләр ҙә йүгерттеләр. Ҡаһарман Баһадирҙы саҡырып ҡысҡырҙы, уныһы урман ситендә көтөп тора икән. Миләүшәне уға етәкләттеләр ҙә тиҙерәк ҡараптарына инеп бикләнделәр. Ҡаһарман йыйылыш иғлан итте.
– Етте, – тине ул, – инде хәҙер һәр кис план төҙөп, шуның буйынса эшләйәсәкбеҙ. Иртә менән тәүҙә йыйыштырыу эшен бөтөрәбеҙ, аҙаҡ бассейн эшләп, йыйылған һыуҙы тултырырбыҙ, планетала күлдәр барлыҡҡа килһен, аквариумдағы балыҡтарҙы ебәрергә кәрәк. Тағы ике көндән һуң ҡабатланырға йылтыр томан аҫтында ҡунырбыҙ, беҙгә кире осорға булһа, сәләмәт милләт ҡалдырырға кәрәк, – тине. Бөтәһен дә был идеялар бик дәртләндерҙе. Төрлө хыялдарға бирелделәр, планета йәшәү өсөн уңайлы ла, гүзәл дә булһын өсөн тағы нимәләр булдырырға уйландылар. Бик һуң бүлмәләренә таралдылар.