Шәхестәребеҙ онотолмаһын

Байыш ауылының арҙаҡлы кешеләренең береһе - Уразов Хөснөтдин Мифтахетдин улы (1880 - 1921й.й.) 1904 - 1905 йылдарҙа рус-япон һәм Беренсе донъя һуғыштары ветераны, батырлыҡтары өсөн Георгий тәреһе менән бүләкләнгән, Байыш ауылы Советының беренсе рәйесе. Ғилемле, уҡымышлы кеше булғанға ауыл халҡы уны хөрмәт итеп “мулла ағай”, тип йөрөткәндәр. Беренсе донъя һуғышында саҡта ул һыу һуғарыу системаһын күреп, өйрәнеп ҡайта. Һәпәр тауы аръяғынан шишмә-йылға быуып, ерҙе ҡаҙып, хәҙерге ҡарағайлыҡтарға тиклем арыҡ эшләтә. Хәҙер ул ҡарағайҙар күккә олғашып, гүйә уның рухына доға уҡып ултыралар кеүек.

Шул баҡсаға нигеҙләнеп, һуңынан мәктәп баҡсаһы ла эшләнелә, йәғни ҙур йәшелсә-емеш баҡсаһы ла ултыртыла.
Ҡатыны Сәхипъямал Зәйнулла ҡыҙы Аҡъегетова ( Элмәле ауылынан булған) менән өс бала тәрбиәләп үҫтергәндәр: Зыяитдин, Зәйнәп, Хөбәйбә. Улы Уразов Зыяитдин Хөснөтдин улы (1906-1967) - ("Өҫҡайнаҡ" ҡушаматы), Зәки Вәлиди Туғандың дуҫ-ҡәрҙәше, Төркиә Анкара шәһәрендә йәшәгән, профессор . https://vk.com/wall512767682_3176.
Ауылыбыҙҙың арҙаҡлы шәхестәренең береһе - шағир, бик күп йырҙар авторы, ҡурайсы, уҡытыусы Хәлимов Иҙел ағай – Хөснөтдин Уразовтың ейәне (Хөбәйбә инәйҙең улы).

1919 йылдың йәйендә Байыш ауылы аша ике тапҡыр аҡтар һәм ҡыҙылдар үтеп китә. Йәйҙең эҫе көндәрендә, ураҡ алдынан, ҡаты бәрелештәр була. Ошо бәрелештәрҙән һуң өлгөрөп еткән иген баҫыуҙарынан тик ҡара ер генә ҡала. Ошо уҡ йылда ауыл Советы төҙөлә, уның тәүге рәйесе итеп Уразов Хөснөтдинде һайлап ҡуялар. 1920 йылда булған 110 йорттан 1925 йылға 68 генә йорт ҡала, сөнки 1921 йылғы аслыҡтан күптәр һәләк була. Шул йылдың ҡышында Лукъян менән Юлдаш ауылдары араһындағы Туңйорт урманында билдәһеҙ кешеләр тарафынан Хөснөтдин Уразов менән уҡытыусы Ғайса Ваһапов үлтерелә. (178-се бит)

Мәктәп эргәһендәге интернаттың янында ҡарағайлыҡ бар - ул Хөснөтдин баҡсаһынан ҡалғаны. Ауылыбыҙҙың арҙаҡлы кешеләрен мәңгеләштереү, дәүерҙәрҙең ниндәй булыуына ҡарамаҫтан, тарихыбыҙҙы һаҡлау һәм уны киләсәк быуынға ла еткереү, тыуған яҡтың ер-һыу урындарын ҡурсалау маҡсатында ошо баҡсала беренсе ауыл советы башлығы Уразов Хөснөтдин исемен мәңгеләштереү рәүешендә таҡтаташ асайыҡ. тигән тәҡдим менән сыҡҡан инек. Әлеге ваҡытта ауыл биләмәһе һәм район башлыҡтары менән кәңәшләшеү эштәре бара, улар был башланғысты хупланы!
Замандаштар рухлы булайыҡ:

Аманатҡа тоғро ҡалайыҡ!

Тәбиғәтебеҙҙе һаҡлайыҡ!

Киләсәккә өмөт бағлайыҡ!

Байыш ауылы.

Редакциянан. Яҙылғандарға өҫтәп, әүҙем хәбәрсебеҙ Булат Аҡмановтың “Ниңә яҡын миңә был кешеләр?..” китабынан өҙөк килтерәбеҙ: “Байыш ҡарттың оло улы Ураҙбай Ҡасҡынсы йылғаһы буйлап түбәндәрәк урын алған Ҡаршытау битләүен төйәк итә. Был нәҫел борондан эшсәнлеге, донъя көтөүгә әүәҫлеге менән генә түгел, аң-белем, иман таратыуға, фәнгә ынтылыуы менән дә айырылып торған. Бынан бер быуат элек ауылда Хөснөтдин Уразов исемле уҡымышлы мулла йәшәгән. Үҙе – ир балаларҙы, абыстайы Сәхипъямал ҡыҙ балаларҙы уҡытҡан, им-том иткәндәр. Ауылдан саҡырым ярым самаһы урында, Марай йылғаһын быуып, арыҡ буйлатып һыу килтереп, ҡырыҫ тәбиғәтле ошо төбәктә ҡарағай, ҡарағас, алмағастар үҫтерә мулла. “Хөснөтдин мулла баҡсаһы”, үткән быуаттың тере шаһиты булып, әле лә күккә олғашып ултыра...” (68-се бит).