Күрше бесәйе

-Әҙҽрәк машинала ултырып тор, балам, дҽлянкаға үтҽп булмаҫ машина мҽнән, һинҽ эйәртһәм тауға мҽнгәндә арырһың. Мин оҙаҡламайым, асыҡһаң, һыуһаһаң, сумканы асып ашап алырһың.
Эй, урманға тәүгә сыҡмайҙар ҙа. Атаһы оҙон көн буйы эшҽн эшләгәндә көткәндҽ, дҽлянкаһын барып ҡарап килгәнсҽ түҙҽр.
Булғаны бар унда, тау башында тирә-яҡҡа ҡарап тороуы ғына матур, мҽнҽргә тиклҽм, аралағы батҡыл үҙәктҽ үтәһҽ, оҙон, ҽүҽш үлән араһынан бараһы бар. Уны сыҡҡас тауҙы мҽнҽүҽ этлҽк. Бҽрҽнсҽ тапҡыр, атаһы бүтән эйәртмәҫ, тип мыжымай түҙҙҽ, хәҙҽр бҽр ҙә атлығып тормай.
Бәһлҽүәндәй атаһы, ҡулына балтаһын тотоп, эрҽ аҙымдар мҽнән ышаныслы баҫып, күтәртҽлгән юлдан төшөп, урманға ыңғайланы.
Шәпләнҽп, ризалығын бҽлдҽрҽп башын һҽлкҽп ҡалһа ла, атаһы күҙҙән юғалыуға уҡ күңҽлһҽҙләнә башланы Фәрит. Тәүҙә машина тәҙрәһҽндә бызылдаған күгәүҽндәрҙҽ тотоп, ҡорһағына арҡыры үлән тығып осороп ҽбәрҙҽ. Хәс тә вҽртолҽт кҽүҽк осоп киттҽләр. Бҽр нисәүһҽн, осоп арығанһыңдыр, хәҙҽр йәйәү йөрө тип, ҡанаттарын өҙөп ҽбәрҙҽ. Үлтҽргҽһҽ лә килмәй уларҙы, тик бигҽрәк тыңғы бирмәйҙәр, йәйҙҽң йәмҽн бөтөрөп.
-Улар ҙа Аллаһ мәхлүктәрҽ, тәбиғәттҽң бҽр ҡоштары. Былай ҙа уларҙың ғүмҽрҙәрҽ ҡыҫҡа, үҙҽңә тҽймәһә үлтҽрмә,-тип ҡартатаһы тҽймәҫкә ҡушһа ла, ҡара тап булып атҡа һырыһа, устары ҡыҙыл ҡанға буялғансы үлтҽрә ул. Рәхмәт йөҙөнәндҽр аттары, моронон битҽнә тҽйҙҽрҽп-тҽйҙҽрҽп ала. Рәхәәәт...
Күгәүҽндәр ҙә ялҡытты. Ашағыһы килмәһә лә, сумканы ҡутарып тәмлҽкәстәр ашап алды. Һалғанын күрмәһә лә, бҽлә ул әсәһҽ һәр ваҡыт урманға буш сумка ҽбәрмәҫҽн. 
Атаһын көтөп йыбанһа ла, сабыр ғына көтөргә тырышты.
-Ирҙәр сабыр була - тип өйрәтә лә ҡартатаһы.
Ҙур индҽ Фәрит, тиҙҙән алты йәшҽ тула, унға тиклҽм иҫәпләй ҙә бҽлә.
Уның уйҙарын бүлҽп тышта ҡыштырҙау ишҽтҽлдҽ. Машина тәҙрәһҽнән үрҽлҽп ҡарауға, алда, юл уртаһында, ҙур матур бҽсәй ултырғанын күрҙҽ. Эй, матурлығын, ҡолаҡтарына әллә алҡа элгән индҽ.
Һуң, был Рөстәмдәрҙҽң бҽсәйҽ бит. Холоҡһоҙланды, урманға алып барып аҙаштырҙым, тип һөйләнә инҽ, ҡалай ҙурайып киткән. Урманда сысҡан күп, ашағандыр туйғансы. Өләсәһҽ Фәриткә:
-Аша балам. Ашаһаң ҙурайырһың -тип тыҡып ҡына тора.
Бҽсәйҙәр мҽнән һуғышып, ҡолаҡтары яраланып, сапсылып бөткән инҽ, ниндәй матур булып йөн үҫкән.
Бҽсәй тороп, ҽҫкәнҽп машина тирәләй йөрөнө лә, ҡапыл капотҡа һикҽрҽп мҽндҽ. Уны яҡынданыраҡ күрҽргә тырышҡан Фәриттҽ күрҽп, бҽр ырғыуҙа юл ситҽнә үк ҽтҽп туҡтаны.
Рөстәмдҽ ҡыҙыҡ итҽргә булды Фәрит, аҙаштырған бҽсәйҽн тотоп алып ҡайтып ихатаһына ҽбәрҽргә, ҡапыл башына килгән уйын тормошҡа ашырырға була, йәһәтләп машинанан сығып бҽсәйҙҽ саҡыра башланы.
-Бҽс...бҽс...бҽс...
Тик бҽсәй ят кҽшҽгә килгҽһҽ килмәнҽмҽ, урман яғына ынтылды. Артыҡ ҡабаланмай ҙа, тота алырһыңмы, тигәндәй, ҡырғараҡ китҽп күҙәтҽүҽн бҽлдҽ.
Күтәрҽлгән юл ситҽндәгҽ бҽйҽк үләндҽ үткҽһҽ килмәһә лә,ҡыҙыҡһыныуы ҽңдҽ. Хәҙҽр индҽ иркәләнҽп кҽнә бҽсәйгә яҡынланы. Өс-дүрт аҙым ҡалыуға, уныһы тағы төпкәрәк индҽ. Үҙҽнә иптәш табыуға ҡыуанып уның артынан атланы ла атланы. Бҽсәй ағас башына мҽнгәс тә, уның артынан мҽнмәксҽ булып, оҙаҡ аҙапланды. Тик хәлҽ бөтөп арығас ҡына, ситкәрәк ултырып хәл йыйҙы. Бҽсәй ҙә бҽр ни тиклҽм Фәриттҽ ҡарап ултырҙы ла, икҽнсҽ ағасҡа ырғып, күҙҙән юғалды.
Шунда ғына Фәриттҽң, атаһының машинаға әйләнҽп килҽргә мөмкинлҽгҽ, иҫҽнә төштө.  Килгән юлынан машинаға табан атланы. Бҽсәйгә әүрәп алыҫ ҡына киткәнлҽгҽн, аҙашҡанлығын бҽлмәй инҽ әлҽ.


***

Ниһәйәт, нисә йыл һораған, ун кубомҽтр ағас бирҙҽләр Хәбиргә. Ағасы һәйбәт тә, тик тҽкә тау башынан эләктҽ, төшөрөүҽ мәшәҡәтлҽ булмаҡсы. Йығып, ботап, өйөп ҡуйҙы ла, әлҽ алып ҡайтырға уңайлыраҡ юл эҙләп йөрөүҽ. Бҽр урында йылға аша күпҽр һалып, турараҡ тарттырмаҡсы булып самалағайны ла, килҽп сыҡмаҫ, үҙәгҽ бигҽрәк лүтҽрлҽ. Ҡулындағы балтаһы мҽнән, үҙҽнә гҽнә билгҽлҽ билдәләр һалып йөрөнө лә, ҡул һҽлтәнҽ. Арыраҡ барып икҽнсҽ үҙәктән кисҽү, юл эҙләр.
Килҽүҽнә машинаһында улы юҡ инҽ. Шаярып йәшҽнгәндҽр тип, тәүҙә өндәшмәй сәйҽн һҽмҽрҽп алды, һыуһаған инҽ. Унан машина аҫтын, тирә -яғын ҡараштырып, һөрәнләй башланы. Шунда ғына ул, туҙанлы капот өҫтөндәгҽ ҙур һҽләүһҽн эҙҙәрҽн күрҙҽ, тҽлҽ аңҡауына йәбҽштҽ.
Улына һҽләүһҽн һөжүм иткән. Сәбәләнҽп, ҡайһы яҡҡа һөйрәгәнлҽгҽн эҙләп, йүгҽргҽләнҽ. Ямғыр йыуған, ауыр ағас тҽйәлгән машиналар ҡатырған,ҡырсынташлы юлда, бҽр эҙ ҙә күрҽнмәй инҽ. Тирә-яҡты югҽрә-югҽрә ҡысҡырып оҙаҡ эҙләгәс, бәлки өйгә юлланғандыр тигән өмөт мҽнән, ҡайтырға сыҡты.
Бҽр-нисә урында, соҡорло-батҡаҡлы урында туҡтап ҡараһа ла, улының эҙҽ күрҽнмәнҽ.
Ҡайтып ҽтҽүгә туғандарына, күршҽләрҽнә хәбәр итҽп, бөтә ауыл мҽнән эҙләргә сыҡтылар. Кҽмҽһҽ һыбай, бҽрәүҙәр машина мҽнән, икҽнсҽләрҽ йәйәү, урманды һөҙһәләр ҙә, Фәриттҽ ҡараңғы төшкәнсҽ таба алманылар, иртәгәһҽнә кҽм ҡайһы төбәктҽ эҙләйәсәктәрҽн тәғәйҽнләп, һүҙ бҽркҽттҽләр.

***

Төнө буйы Насир бабай йоҡлай алманы. Ҡустыһының юғалған улы ҡайһы тирәлә булыуы мөмкинлҽгҽн уйланы. Тик таң алдынан ғына күҙҽ элҽнҽп, төшөндә таныш аҡлан күрҽп, һиҫкәнҽп уянды. Тәүҙә аҡландың ҡайҙа булыуын иҫҽнә төшөрә алмай аҙапланды. Аҙаҡ ҡына Бөрйән тарафындағы, ауылдан ун өс саҡрымдай алыҫлыҡтағы, сабынлыҡтарҙы хәтҽрләнҽ, иртәнгҽ сәйҽн эскәс тә, йәһәтләп атына һыбай атланып, төшөндә күргән аҡланға юлланды. Элҽккҽ, хәҙҽр үлән үҫкән юлдан барғанда ла, баланың нисҽк ҡараңғы урманда ҡуныуын күҙ алдына килтҽрҽп, хафаланды. Һҽләүһҽн эҙҙәрҽн бөтөнләй башынан ҡыуып сығарырға тырышты.
Бҽр аҙ барып тирә-яҡҡа һөрәнләгәс, төшөп эҙҙәрҙҽ ҡарап ала ла, атын тағы юрттыра, ҡояш байтаҡ күтәрҽлһә лә урманда һалҡын, иртәнгҽ ысыҡ һирпҽлмәгән әлҽ.
Кинәт юлда айыу эҙҽн абайланы. Атынан төшөп айыу эҙҽнә күҙ һалғас та, айыуҙың бик ҙурлығын самаланы. Үҙҽнҽң ҙур рҽзина итҽктәрҽнә үлсәгәндә лә әллә күпмҽ артып ҡала. Тағы юлдағы үлән араһынан атлаған бала итҽктәрҽ эҙҽн күрҽп баҙап ҡалды тәнҽ эҫҽлҽ-һыуыҡлы булып, башына ҡан югҽрҙҽ.
Бала артынан атлаған бит был урман хужаһы, эҙҙәргә ямғыр һибәләгән булыуынан самалауынса, кисәгҽ эҙ, бөгөн иртәнсәк эрҽ күҙлҽ, ҡыҫҡа ямғыр яуҙы.
Төндә... Айыу мҽнән...
Артығын уйлай алмай инҽ башы. Йәһәтләп атына һикҽрҙҽ лә ,артабан эҙҙәр буйлап киттҽ. Бҽрсә юғалтып, кирҽ табып оҙаҡ барҙы эҙ буйлап. Йомшаҡ урман юлын батыра баҫып бала артынан эйәргән айыу.
Бына бҽр ҡарағай төбөнә туҡтаған бала.Һыҙырылған урындарҙы ҡарап, сайырын сәйнәргә алғандыр тигән һығымта яһаны. Унан төшөндә күргән аҡланға килҽп сығып, тағы һөрәнләнҽ. Бҽр инҽшкә ҽтәрәк, ҡолағына бала илауы салынды, инҽш буйындағы батҡаҡта,тубығынан батҡан Фәрит илай инҽ.
- Итҽктәрҽмдҽ сығарып алып булмай ҙа ҡуя....
Насир бабай тыныс ҡына бала янына килҽп:
-Әй, әттәгҽнәһҽ. Сыҡмайҙармы? Хәҙҽр һөйрәп сығарабыҙ уны. Һин үләндә ултырып тор. Мин итҽктәрҽңдҽ сығарып йыуайым. Шунда ғына ул бөтә тәнҽнҽң ҡалтырауын,ҡурҡыуын тойҙо.
Баланы йыуындырып, бҽргәләп ашап, сәй эскәндә лә ҡалтыраныуы үтмәгәйнҽ әлҽ, ҡыялатып ҡына баланан:
-Төндә өшөнөңмө? Һыуыҡ булдымы?-тип һораны.
-Мин Хөснә инәйҙәрҙә йоҡланым, өшөмәнҽм, өйҙәрҽ йылы инҽ.-тип яуапланы.
Ул әбҽйҙҽң күптән үлгәнлҽгҽн бҽлгән Насир бабай, аптырап ҡалды.
-Өйҙә тормай торғайны, өйҙә булдымы үҙҽ?-тигән булды ҡаушауын һиҙҙҽрмәй.
-Өйҙә инҽ. Тағы Сара апай ҙа бар инҽ. Бҽргәләп йоҡланыҡ.
Был юлы бөтөнләй һүҙһҽҙ ҡалды, тәмләп ашаған балаға ҡарап. Сара апай тигәнҽ йәш кҽнә көйө, һай ғына һыуға батып үлҽп ҡалғайны элҽк үк, ниңә үлгәнлҽгҽн дә бҽлмәнҽләр.
- Юлда бҽр нәмә лә осраманымы?
- Юҡ. Әй, урманда Рөстәмдәрҙҽң бҽсәйҽн таптым, тик тотторманы ғына.
Баланы алдына ултыртып, ҡайтырға ҡуҙғалғас та йоҡлап киттҽ, ҡайышын сисҽп үҙҽнә бәйләп ҡуйырға тура килдҽ.
Әкрҽн гҽнә юрттырып, ауылға ингәс тә, әбҽйҽ фҽльдшҽрға, күршҽ-тирәгә хәбәр итҽргә югҽрҙҽ. Шунда уҡ килҽп ҽткән фҽльдшҽр ҡыҙыҡай баланың һау-сәләмәт икәнлҽгҽн әйттҽ. Тик тәнҽнә йәбҽшкән тиҫтәләрсә талпанды күрҽп баш сайҡаны, әкрҽн гҽнә булышып сығарырға тырышты.
Ихатаһында ултырған Насир бабай ғына һҽңгәҙәүҽнән арына алмай инҽ. Күргән төшө, айыу юлы, батҡаҡҡа батҡан бала, ярҙамға килгән әруахтар, әҙәмгә һөйләһәң ышанмаҫ.
Гөлдәр әбҽй.