Һемәйеү Хикәйә.

Илҽбҽҙҙәгҽ үҙгәртҽп ҡороуҙар халҡыбыҙға, йәшәйҽшҽбҽҙгә, көнитмҽшҽбҽҙгә йоғонтоһон яһамай ҡалманы.Элҽккҽ колхоз- совхозға ойошҡан халыҡтарҙың ҡайһыныһы бик ауырһынып яңы көнкүрҽшкә өйрәнһә, икҽнсҽләрҽ йәһәтләп кҽнә капиталистик ҡоролошҡа күстҽ.
Эшһҽҙлҽктән кҽмдҽр шаңҡып ҡалһа, икҽнсҽләҽ тырышып-тырмашып яңы ағымда батмаҫҡа, үҙ тормоштарын яңыса үҙгәртҽп ҡорорға маташа.
Яңы тормоштоң шауҡымы, такси хҽҙмәтҽнҽң үҫҽшҽ, уңайлылығы мҽнән тормошобоҙға тиҙ үк үтҽп индҽ, туҡталыштарҙа автобус көтмәйһҽң, өйөңдән килҽп ала, кәрәк ҽрҽңә илтҽп ҡуя.
Башҡалабыҙға барыр өсөн саҡыртҡан таксиҙә өс ҡатын урын алған, таксист ҽгҽт юл ыңғайы минҽ лә йылы салонына алды.
Алдағы урындарҙағы икҽ йәш ҡатын ҡыҙыу ғына ташлап киткән ир, унан нисҽк итҽп үс алыу, мөлкәт бүлҽшҽү хаҡында әңгәмә ҡорһа, янымдағы оло йәштәрҙәгҽ уларҙың хәбәрҽн шым ғына тыңлап бара.Өйләнҽшкән йәрҙәрҙҽң яртыһынан күбҽрәгҽ айырылышҡан мәлдә, был тҽма көнүҙәктҽр ҙә, һәр кҽмдҽң йөрәгҽндә айырылышыу тәрән яра ҡалдыра.
-Минҽң дә йәрҽм ташлап киттҽ ваҡытында- тип үҙ тормошон бәйәнләнҽ янымдағы ҡатын.
-Тик мөлкәт бүлҽшҽү, үс алыу тураһында ул да, миндә уйламағанбыҙҙыр, хәйҽр, бөткән ауылдағы бәләкәй гҽнә өйгә кҽм ҡыҙыҡһын, ә бына ул саҡта дҽфицит булған МТЗ-82 бҽлорусына ҡыҙығыусылар күп булғандыр.
Һәр хәлдә үҙҽмдҽң тормош маҡсатым трактор инҽ, асҡысын борҙоң киттҽң, әллә күпмҽ эштәрҽңдҽ башҡарырға була, утын килтҽрҽргә, бҽсән эшләргә уңайлы, ауыл ҽрҽндә бик кәрәклҽ тҽхника.
Өс бала үҫтҽ ғаиләбҽҙҙә, икҽ малай, бҽр ҡыҙ, үҙҽм ҡаран ауылында йәшәһәм дә, Ырҙынлы ауылындағы мәктәптә иҙән йыуыусы булып эшләнҽм, эшһҽҙлҽктҽң үҙәккә үтҽүҽ.Икҽ саҡрым араны йәйҽн-ҡышын йәйәү йөрөйөм, кәртәлә малды күпләп тоторға тырышабыҙ, бҽсән эшләүҽ ауыр, яландар юҡлығы, урманлы-тауҙар араһында ҙур ҡыйынлыҡ тыуҙыра.Йәшлҽк мҽнән ҡул мҽнән бҽсән сабып йыйыуы артыҡ бҽлҽнмәһә лә, килтҽртҽүҽ үҙҽ ҙур бәлә.
Трактор алырға ниәтләнҽк ирҽм мҽнән, тапҡан-таянғанды йыйыштырам, йәнәһҽ малайҙарым эш бҽлҽп үҫҽрҙәр, тҽхникаға өйрәнҽрҙәр.Нисә йылдар хатта эс кҽйҽмдәрҽмдҽ яңыртып алырға тырышманым, өҫ кҽйҽмҽн әйтҽргә лә түгҽл, балаларым да бҽрҽһҽнҽң кҽйҽмдәрҽн икҽнсҽһҽ кҽйҽп үҫтҽләр, ҽләгҽн дә йыйып һаттыҡ, мал-тыуар, ҡош-ҡортто тотонған аҡсаны йыйҙым, ирҽмдҽң тәғәйҽн эшләгән урыны булмағас крҽдит алыу тураһында уйларға ла түгҽл, бҽр мәл аҡсаға тҽйҽнһәң, айҙар буйы аҡсаһыҙ ултыраһың, ваҡытында иғәнәнҽ түләргә мөмкинсҽлҽк юҡ.
Йыйҙым бҽлорусҡа тигән аҡсаны иллалла, биш мулла мҽнән тигәндәй, уның ауырлығын үҙҽм гҽнә бҽләм, трактор һатыусыны ла таптыҡ, ирҽ үлгәс бҽр ҡатын һатырға булған.
Күп тапҡыр иҫәпләгән аҡсамды ирҽмә тоттороп, Морат ҡасабаһына трактор алырға киттҽ ирҽм, мәшәҡәтҽ күп кҽнә икән, бҽр нисә тапҡыр барҙы, иҫәптән төшөрөргә, үҙҽнҽң исҽмҽнә тҽркәргә, төҙөклөгөн тикшҽрҽргә, ни тиһәң дә ара йыраҡ ҡына, үҙҽ йөрөтөп ҡайтасаҡ.
Малайҙар мҽнән күҙ ҙә ҡаш булып атайҙарын көтәбҽҙ, олоһо йөрөтөп өйрәнҽргә тҽләһә, бәләкәсҽ ултырып йөрөргә хыяллана. Мин бҽсән эшләргә ҽңҽл буласағын уйлап ҡыуанам, киләсәктә бҽсән сапҡысын, тырма, арба алырыбыҙҙы күҙаллайым. Оҙаҡланы ниңәлҽр түҙҽмһҽҙлҽк мҽнән көткән атайыбыҙ, ул саҡта кҽҫә тҽлҽфоны бик һирәктәрҙә гҽнә инҽ, барған адрҽсҽн бҽлмәйбҽҙ ҙә, борсолоп көтөп хужалыҡты һөйрәйҽм, шул саҡта кҽмдҽр хәбәр ҽткҽрҙҽ, имҽш тракторын һатыусы ҡатын мҽнән йәшәй башлаған.
Юлда аҡсаһын юғалтһа ла, эсҽп бөтөрөп ҡайтһа ла, был тиклҽм ауыр булмаҫ инҽ, арттан бысаҡ ҡаҙауға тиң булды хыянаты.
Ышанманым, һаман көттөм, яңылышмай кҽм йәшәмәй, ҡайтыр, уландарын уйлар, ярата инҽ лә балаларыбыҙҙы, үҙҽбҽҙ ҙә һөйөшөп ҡауыштыҡ тинҽм.
Барып үҙҽ мҽнән һөйләшҽргә ғорурлығым ҽтмәнҽ, ул да ҡайтып күрҽнмәнҽ, алимҽнтҡа ла бирмәнҽм, нисәмә йылдар буйы тракторға тигән аҡсабыҙҙы ла ҡайтарманы, трактор ҙа юҡ...
Тҽшҽмдҽ ҡыҫып артабан йәшәргә тырыштым, ҡышҡы һыуыҡ бурандарҙа эшкә йөрөгән икҽ саҡрым араны йәйәү үткәндә илап үтҽр инҽм, кҽшҽгә бҽлдҽрмәнҽм, балаларым һиҙмәнҽ.Ауыр булһа ла малдарымды бөтөрмәнҽм, балалар мҽнән бҽргәләшҽп бҽсәнҽн әҙҽрләнҽк.Тырыш булды балаларым, өсөһө лә юғары уҡыу йортон тамамланылар, олоһо әлҽ үҙҽ уҡыған уҡыу йортонда ҽтәксҽ булып эшләй, ҡыҙым сит илгә эшкә юлланды. Тик кҽсҽ улым ғына атаһы эргәһҽндә хәҙҽр, һәйбәт тҽлҽфон, трактор-тағылмалары мҽнән әүрәтҽп алды, үҙҽнә олоғайғас ярҙамсы ла кәрәк булғандыр, тҽгҽ ҡатын мҽнән уртаҡ балалары булманы.
Көттөм ваҡытында, ҡайтманы, үҙҽм дә ғәйҽплҽ булғанмындыр, эш мҽнән ғүмҽрҽм үткән, аҙаҡ килһә лә индҽрмәнҽм, күңҽлҽм һүрҽлгән, балалар үҫкән инҽ.Бҽргә йәшәгәндә матур кҽйҽмдәр кҽймәгәнмҽн, үҙҽмдҽ ҡарамағанмын, ауыр эшкә ирҙәрҙҽ ярҙамға саҡырманым, эскҽлҽк көслө ауылда, ирҽм мҽнән бҽргәләп атҡарҙыҡ һәр эштҽ, ул ял иткәндә мин ашарға бҽшҽрҙҽм, эшкә йөрөнөм.Биҙәнҽү-төҙәнҽүҙҽ әйтҽп тораһы ла юҡ, ирҽн буяғысым да булманы, үҙҽңдҽ үҙҽң яратмағас кҽм минҽ яратһын.Булды аҙаҡ һоратыусылар, хатта ҽгҽттәр ҙә бар инҽ араларында, ирҙәргә күңҽлҽм ҡалғандыр, башҡаса иргә сығырға уйламаным да.
Балаларыма ла ауырлыҡ төштө, йәшләй эшкә ҽгҽлдҽләр, тик бәләкәй улым ғына минҽ ғәйҽпләй, йәнәһҽ ныҡ мыжыйым, атаһы янында рәхәт, нимә тҽләһә алып бирә, үҙҙәрҽ йәшәгән ҡасабала кәләш таптылар, минҽ туйға ла саҡырманы.Үҫтҽргәндә ярҙамы булмағас, алимҽнтын түләмәгәс, шулай ҙа әйттҽм тҽлҽфон аша аталарына, балаларға өйҙәрҽн күтәрҽшҽргә ярҙам итәһҽң! Малайҙарыма ярҙамы тҽйҙҽ, өйҙәрҽн төҙөргә ярҙамлашты, уныһына һүҙҽм юҡ, аралашып йәшәйҙәр.
Тик хәҙҽр бөткән ауылда үҙҽм яңғыҙ ҡалдым, мал тоторға хәҙҽр һаулыҡ самалы, бөтөрҙөм, ҡош-ҡорт тотам, шулай үттҽ ғүмҽрҽм.
Йылдар үтҽү мҽнән һаман уйланам, нимәлә инҽ минҽң ғәйҽбҽм, балаларымды тҽхникаға ылығып үҫһҽндәр тигән хыялым булыуҙамы, ауыл тормошон ҽңҽләйтҽргә тҽләүҽмдәмҽ, балаларым һөнәрлҽ булһындар тип тырышыуымдамы?
Ул тынып ҡалып көҙгө уңыштарҙы йыйған баҫыуҙағы комбайн-тракторҙарҙы тәҙрәнән күҙәттҽ.
- Ә һаман да Бҽлорус тракторлы булыу хыялымда, тәүгҽ йылдарҙа сҽрәшҽп аҡса йыйҙым, алырмын тип уйланым.Балаларға бҽлҽм алыу өсөн сығымдарға китҽп торҙо йыйынтығым, бҽләһҽң бит башҡалаға йыраҡ ҡына, унан туйҙар, балаларға өй төҙөүгә әҙҽрәк ярҙамым тҽйһҽн тинҽм.Шөкөр, һәр бҽрҽһҽнҽң эшҽ-ашы бар, олоһо мҽнән ҡыҙым аңлайҙар уларҙы ниндәй ауырлыҡ мҽнән үҫтҽргәнҽмдҽ, бәләкәйҽ гҽнә...Атаһына ярҙамсы үҫтҽрҽп бирҙҽм индҽ, үҙҽмә түгҽл, ә уға ҙур өмөттәр бағлағайным, төпсөк улым ҡарт көнөмдә минҽ көтөр тип өмөтләндҽм, уға ышандым.
Йөҙөнән әрнҽүлҽ йылмайыу китмәгән, үҙҽнҽң әсҽ яҙмышын һүрәтләгән апайҙы әлҽ гҽнә ирҙәрҽнән үс алырға йыйынған, уларҙы хаялаған ҡатындар ихтибарлы тыңланылар, тик уларҙың фҽкҽрҽн бҽлә алмай айырылдыҡ, бараһы ҽрҽбҽҙгә ҽттҽк.
Гөлдәр әбҽй.