АТАЙ МАЛЫ

Ә хәл ысынлап та хөрт булырға самалай ул. Аяғын күтәреп кәлүшен эләктерәйем тигәнсе, (тупһаға нисек башы менән бәрелмәне!) гөрҫ итеп ҡолап та китте Сәлихйән. Ир кеше ир инде, Шәрифәнең генә күтәреп һалырлыҡ хәле юҡ иллә мәгәр, сығып күршеләрҙән ярҙам һорауҙан башҡа сара ҡалманы.

Урынына ҡалҡытып һалғас, ҡолаҡ телефоны аша ауыл фельдшерына тиҙ ярҙам машинаһын саҡырыуҙы һорап хәбәр еткертте.

Башынан сыҙамай Сәлихйән. Әленән әле күҙе алдында күкле-йәшелле түңәрәктәр осоуын, соңҡа һәм маңлайҙың ярылырҙай булып һыҙлауын мөңгөрләп тик ята.

Көтһәң ваҡыт яй үтә. Шәрифә нисек кенә лә ярҙам итергә лә белмәй үрлеҡырлы ҡаранып, тәҙерә буйлап йөрөп машина килеүен көтә.

Килделәр. Сәлихйәнде кисекмәҫтән ҡалалағы больницаға һалырға тип, документтарын йыйырға, тиҙ генә әҙерләнергә ҡушып ҡуйҙылар. Ҡан баҫымы саманан тыш юғары ине ҡарттың. Ҡаҙаған уколдары килешеп ҡалдымы, үҙ аяғына баҫып, тышҡа ярауына ла сығып әйләнде ҡарт. Өҫ-башын алмаштырып, индергән носилкаларына ятыуҙан баш тартып, фельдшер егеттең ҡултығына йәбешеп Сәлихйән сығыуға атланы. Шәрифә оҙатырға сыҡты.

Солан ишегенең келәһе сыртлап асылыуға һарай яғынан әсе кешнәгән бейәнең, уның артынса сырылдаған ҡолононоң тауышы Сәлихйәнде әллә һиҫкәндереп ебәрҙе, артына боролоп Шәрифәгә:

– Ҡош ҡортоңдо ҡарамаһаң ҡарама, Буянды ҡара инде! Өйөр-фәлән ҡыуып алып китмәһен, күҙ уңыңдан ысҡындырма, – тине.

Бабайының һәр һүҙен фарман кеүек ҡабул иткән Шәрифә әбей, борсолоулы йөҙөнә етдилек һирпеп, башын һелкеп кенә яуапланы. Күҙ ҡараш менән аңлашып йәшәгән ололар өсөн был мәлдә һүҙҙәр артыҡ ине. Бабайҙың был һүҙҙәре фельдшер егеткә әллә оҡшаманы, баҫынҡы тауышта :

– Аяғын һөйрәп саҡ бара, үҙе һаман ат һөйләй. Һиңә ат нимәгә? Пенсияң бар – аша ла тик ят!, – тине.

Сәлихйән боролоп ҡына үҙен ҡултыҡлаған йәш егеткә, аңларға әле башың йәш, тигәнерәк ҡараш ташланы ла:

– Оҙаҡ ятмаҫмын мин пажалый, кәбән төбөнән бесән йолҡоп булһа ла һалып тороғоҙ, көбөлә һоло ла байтаҡ, – тине.

Ауыҙы эсенән фельдшер егет :

– Эйее, тиииҙ генә бөтә торған ауырыу, – тип мыҫҡыллы йылмайып, арттарынан эйәргән әбейгә ҡараны.

Шәрифә әбейгә лә анһат түгел, ҡыйын. Ғүмер буйы бер уй, бер ниәттә донья һөргән бабайыңды һуҙылтып бүрәнәләй тейәп сығарып ебәрсәле?! Машина тәҙрәһенән сырыш ҡулдарын болғап ҡуйған ҡарты тамам күҙ йәштәрен сығарырға мәжбүр итте...

Туғайға сығарып тышар мәленең үтеп барыуын белдереп ялан кәртә эсенән ҡабаттан әсе кешнәү яңғырай. Был – Буян. Шәрифә өйгә инеп, өҫтөнә йылыраҡ кейенеп кәртә тирәһенә ҡарай "тәгәрләне". Эйе, "тәгәрләне" тиһәң дә була инде, туп- тумалаҡ бит ул, бабайы – еңел һөйәк, бер эш тигеҙмәй үҙенә, шунан нисек тумалаҡланмайһың?

Йүгән кейҙереп Буянды еткәләп туғайға атланы Шәрифә әбей, артынан ҡолоно тотам ҡалмай эйәрә. Аҙымы яй булыр ҙа, бейә үксәһенә баҫыр һымаҡ булғас, шәпләп атлап та ҡараны, тыны ҡурылып күп тә бармай туҡтарға мәжбүр булды. Сәлихйән бабайса ҡамышлы туғайға еткерә алманы, бейәне тышап, йүгәнен һыпырып ҡайтыуға боролдо. Ҡайтыр юлы ла буш булманы, кеҫәләге ҡолаҡ телефоны аша дүрт ҡыҙына, бер улына атайҙарының хәлен еткереп ҡуйҙы. Балалар өсөн дә аталарының ауырып китеүе көтөлмәгән хәбәр булды...

Сәлихйән ҡарт арҡаһын терәп машина тәҙрәһе аша ҡарап барырға теләһә лә, фельдшер һәндерәгә ятырға мәжбүр итте. Тыңламайса хәл юҡ, күрер көнөң шулар ҡулында бит. Күҙен йомоп машина бәүетеүенә ойоп, әллә йоҡо баҫамы, күҙе алдында кисә урманда күргән күренештәр сиратлап бейеште. Ултырып ҡороған ағастың әсе иңрәп ҡолауы... үткер салғы йөҙө үткәндә ниндәй ныҡ күрәндең дә тыңлашып ҡына бер рәткә теҙелеп ауыуы...

– Эйе, аяғыңда ни тиклем ныҡ баҫып торма, йығылдыңмы Сәлихйән ҡарт? – ти кеүек кемдер.

Кисә генә тир ҡатыш дегет еҫе аңҡыған атыңды ҡыуып, арба өҫтөндә ауыҙ эсенән дәртле көйләп килә инең, бөгөн килеп ни тиклем бөтөн төҙөк булһа ла, ҡайһылыр егенән бензин-газ еҫе сыҡҡан "тимер ат" өҫтөндә һуйҙайып ятаһың түгелме?

Мәңгелек һыуын эскәндәй ҡыуалай инең доньяңды, ана, өс көн түгел өс йылда ла бөтә алмаҫтай эштәрең ҡыйрап ҡалды. Ҡараңғыға һылтанып арҡыс-торҡос һелтәгән бүрәнәләрең дә бысылмай шул килеш... Бағаналыҡҡа тип әрсегән уҫағың да үҙе һөйәлеп тик тора... Күрәнле тумарлыҡ төбөндә ҡалған етеле салғың да сереп ятыр микән?...

Сәлихйән ҡарт үҙ үҙен уйҙар менән теткеләне. Тәненең эҫеле һыуыҡлы булып китеүенә, берсә үҙенең баштүбәнләй ҡайҙалыр осоп барғандай тойолоуына хәүефе артты. Шулай китәме икән әллә кеше?

Үҙ уйынан үҙе тертләп, анһат ҡына бирелмәҫкә тырышып күҙҙәрен шар асып, тәҙрәгә ҡарап "йүгергән " ағастарҙың да ҡул болғауына эсе бошто. Тышта сентябрь аҙағы. Әле ҡойолмаған һары ҡайын суҡтары машина еленә елберләшеп артта ҡалалар...

Бите буйлап йыбырлап ҡына аҡҡан йылы нәмәне тойҙо ҡарт, күҙ йәше? Юҡ! Танауы буйлап субырлап ҡан китте Сәлихйәндең. Урынынан ҡалҡынып үҙенә эйелгән фельдшерҙың йөҙөн шәйләне ул, тик ни ғиллә, яйлап ҡына томан эсенә инеп юғалды ул егет. Сәлихйән ҡарт иҫен юйҙы...

Ни тиклем тырышып мал - тыуар артынан ҡалмай ҡараһа ла, Шәрифә әбей ниҙелер рәт - сиратына еткерә алмағандай, ҡәнәғәтһеҙлек кисерҙе. Яңғыҙы шөрпөлдәтеп бер кәсә сәйен һемергән була ла, Буяндан күҙ яҙып ҡуймаҫтан туғай яғын ҡарарға сығып әйләнә. Көноҙоно әллә нисә ҡабатлана был йөрөү. Көтөү ҡайтҡас быҙау айырып һыйыр һауыу үҙе бер әтнәкә. Еленгә матҡып йәбешкән быҙау(башмаҡ тиһәң дә була инде) көс бирмәй талпан шикелле ҡаҙала. Улай өйрөлә, былай өйрөлә Шәрифә, һуғып ҡарай, юҡ. Файҙаһыҙ. Әҙер эйгән һыйырҙы ғына һауа торғайны бит бығаса. Быҙау ҡушыу - айырыуҙар Сәлихйән иңендә ине.

Бабайының юҡлығын шундуҡ белгертте елкәгә төшкән эш.

Төшкө сәйҙе эсеп, бесәй шикелле йомарланып йоҡлап алыу ҙа юҡ хәҙер. Йөрөй -йөрөй, ә эшләгән эше күҙгә эленмәй .

"Ашағаның бер йоҡмай",- тип Сәлихйәненең арыҡ булыуын аңлай алмай ине Шәрифә. Арыҡланырһың да икән! Аяғөҫтө тыптырлап йөрөгәненә генә беленмәгән, таяуһыҙ ҡалған әүеҫтектәй ҡалды донья. Инде имен генә булып, аяҡҡа баҫып ҡайтһын инде ҡартыҡайым!

Шәрифә ауыҙ эсенән генә һөйләнеп арт яҡ ҡапҡанан килеп инеүгә, урам ҡапҡаһынан улы - Гәрәйе күренде. Дүрт ҡыҙҙан һуң тыуған бер бөртөк малай ул. Төпсөк тиҙәрме әле? Ҡалала тора килен менән.

- Әсәй, һаумы! Хәлдәрең нисек?

- Арыу ғына әле былай, Буянды ҡарап инеп торам. Үткенсе өйөр - фәлән тышауы менән алып китеп ыҙалатмаһын тием.

- Әәә, шулай икән дә ! Ә мин яңы юлыңғайы атайға һуғылып хәлен белеп сыҡтым. Кисә үк килә алманым, сменам ине.

- Ни хәлдә атаң? Арыуҙана тейме?

Шәрифә йотлоғоп Гәрәйҙең тәмәке һурған ауыҙынан ниндәй хәбәр сығырын көтөп тексәйҙе.

- Шәп тимәйҙәр шул, әсәй... Иҫенә килә алмай икән һаман. Мәрткә киткән тиҙәрме шул...

Боҙло һыуға ҡойонғандай булды Шәрифә әбей. Үҙ аяғында, үҙ теле менән ярып теләгәнен әйтеп, машинаға ингәс ҡул болғаған бабайының мәрткә киткән тейеүенә ышана ла, күҙ алдына ла килтерә алмай ыҙаланы. Бәйләп һалһаң да тыныс ятмаҫ Сәлихйәне, нисек шулай ҡапыл тын ҡалырға мөмкин икән?

- Әсәй, үтә лә бошонма, йәме. Давлениеһы нормалләшһә аңына ла килер, бәлким... шулай тейҙәр, врачтар...

Гәрәйҙең бер һүҙе, йөрәген ҡап урталай телдеме ни?! "Бәлким килер аңына… " Ә бәлким килмәй ҡуйһа?

Борҡолдатып һурып бөткән тәмәке төпсөгөн үксәһе менән төйгән Гәрәй, әсәһенә ниндәй хәбәр еткергәнен аңламаны шикелде .

- Әсәй, әллә Буянды һатайыҡ та ҡуяйыҡмы?,- тип өҫтәне , - минең сменалы эш, беләһегеҙ, ташлап ҡайтып ат ҡарашып йөрөй алмайым, апайҙарҙың һәр ҡайһыһының үҙ малдары күп, балалары, мәшәҡәттәре. Иң әүлийәһе шул - һатайыҡ беҙ аны! Ыҙалама ат артынан йөрөп. Атай ҡайтҡан хәлдә лә ат етәкләп йөрөмәҫ башҡа. Бесәнде етәрлек әҙерләшәбеҙ, утын алдырып ярып өйәбеҙ бит былай ҙа...

Былай ҙа шаңҡыу хәлендәге Шәрифә әбей, өндәшмәй башын баҫып тупһаға сүгәләне. Гәрәй үҙ фекеренең дөрөҫлөгөн дәлилләп маташты:

- Һуң, әсәй, бына үҙең уйлап ҡара! Атай йығылып китһә кем ҡарай ул атты? Хәҙер һатып ҡалмаһаҡ, аҙаҡ осһоҙая ит. Самый иттең үтем сағы. Ҡолоно имеп йөрөгәс бейә йонсой, көндән көн быуаҙы ҙурая етмәһә. Ҡолондо айырып булмаҫ, ҡуша һатайыҡ та ҡотолайыҡ! Әсәй? Йә, әйт әле?!

Шәрифә, улының еңел генә атаһының малын һатып ҡуйыуына эстән көйөндө.

- Атаҡ - атаҡ! Ат һынды ат һатып ятып ней?! Атаң бер ауырып бальнисҡа тейәлеп китте тип , йыназа сығарырға ашыҡма әле, улым! Кем үлерен, кем ҡалырын Хоҙай ғына белә! Күрерһең әле, тыпылдата баҫып ҡайтып та инер!

Шәрифә әбей ауыр кәүҙәһен таяна - таяна күтәреп өйгә йүнәлде.

- Әйҙә, ҡайғы өҫтөнә ҡайғы өҫтәп ултырма, лутсы сәй эсәйек! Атаң киткәне бирле тамаҡҡа аш үтмәй. Ә бар малға иҫең китмәһен! Тиҙәге булһа , көрәге табыла ул, балам!

Гәрәй ҡәнәғәтһеҙ йөҙҙә, теш араһынан тупһа алдына сырт төкөрөп өйгә атланы.

Сәй табыны артында ла һүҙ Буян хаҡында булды. Атаһы барҙа ауыҙ асып атҡа ҡаныҡмаған Гәрәй, әллә атаһының ауырып йығылырын ғына көткән, һағыҙаҡтай ҡаныҡты ғына.

- Етәр инде әсәй боронғоса ат арба менән ыҙалап, һатып ҡына кинәнегеҙ. Өйгә яңы мебель алырһығыҙ, телевизор ҙа әллә ҡасанғы, бынау түрбаштағы шкафты сығарып утҡа ғына турап яҡмай, беҙ бала саҡта ултыра ине, һаман шул!

Шәрифә өндәшмәй ҡала алманы, эсендә, әллә йөрәге төбөндәме ниҙер ҡайнап сыҡҡандай ярһып китте. Шулай ҙа тыныс булып ҡыланып :

- Атаң менән миңә оҡшағас булған. Был - беҙҙең донья. Ә түрбаштағы шкафты атаң үҙ ҡулдары менән эшләп ултыртты. Замансаға ынтылып сығарып ташлар хәлем юҡ! Йыуһаң ҡарағай еҫтәре сығарып аңҡып китә үҙенән, күпме һөйрәп шылдырып аҫтын йыуһам да шул көйө, бер ере лә ҡыйшаймаған. Ана, Мәғәмүрә инәң матур стенка алдым тип ҡупырая ине бер мәл, өй йыуабыҙ тип шылдырғансы шөрөптәре бушағанмы, нимәлер инде, һауыт һабаһы менән ҡуша ҡойолоп төштө ти. Ә тиливизырҙы ни яңынан ҡараһаң да шул һөрәт, иҫкене ҡараһаң да шул һөрәт.

Атты һатам тип ауыҙыңды ла асма! Атаң белеп ҡалһа былай ҙа кәрәгеңде бирер әле!

Сәйен эсеп, әсәһе ауыҙынан һатыуға ризалыҡ ала алмағас, Гәрәй һытыҡ йөҙҙә урынынан ҡалҡынды. Юл буйына атай малын һатып ҡулға төшөрәсәк ҙур ғына суммаға ниҙәр аласағы хаҡында хыялланып килгән Гәрәй, уйҙарының буш ҡына буласағына бошондо.

- Әсәй, мин шулай ҙа һораусылар булһа иғлан яҙайым әле. Донья хәлен белеп булмай бит, атайҙың хәле икеле. Ике смена эшләгәс кенә килеп ҡайтырмын тағын. Тағын алты көндән була инде. Шуғаса атай иҫенә килмәһә, рәткә килмәй тигән һүҙ.

Гәрәй медицина белемле кеше кеүек итеп ҡәтғи әйтеп ҡуйҙы. Ғүмер буйы больницала эшләгәнме ни!

Бала бит инде, Шәрифә әбей күңелендәге яраларын белгертмәй, Гәрәйенең килеүенә риза булып, күстәнәсләп оҙатып ҡалды ҡапҡа төбөндә.

Сәлихйәндең хәлен барып белмәйенсә булмаҫ. Бер бала хәбәренә ышанып үртәлеп ултырғансы... Шәрифә әбей йүгертеп йөрөп икмәген болғаны, туҡмаслыҡ итен иретергә ҡуйҙы, ҡоротон да онотмаҫ өсөн өҫкә сығарҙы. Иртәгә булмаһа ла, иртәнән һуңға юлға сығыр. Аллаһы бойорһа! Ҡош - ҡортто Гәүһәр киленгә ҡарап торорға әйтһә, Буянды бер ярты көнгә кәртәлә тотҡандан да бер ни булмаҫ!

Һөйгәненә ашыҡҡан йәрме ни Шәрифә әбей, аяғы ергә теймәй осоноп ҡына йөрөп күстәнәс тоҡсайын төйнәп тә ҡуйҙы. Таң һарыһы беленер - беленмәҫ һыйырҙарын һауып көтөүгә ҡыуғас, бер - ике һәнәк бесәнде яланкәртәгә аша һелтәп, ағас кәритәгә бер сеүәтә һоло һоҫоп таратып һалып, ҡапҡаларҙы үҙенсә нығыта бикләп, бисмиллаһын уҡына - уҡына, ҡалаға Сәлихйәнен күреп ҡайтырға автобусҡа ашыҡты Шәрифә. Кәртә аша зыңғырлата кешәнәп ҡалған Буян, хужама сәләм әйт тигәндәй ынтылып - ынтылып әбей артынан ҡарап ҡалды...

Шәрифә юл буйына Сәлихйәненә әйтер һүҙҙәрен төйнәп барһа ла, больницаға инеп, палата ишегенән үткәс барыһын да онотто ла ҡуйҙы. Ап - аҡ япма ябылған,ҡураныс ҡына кәүҙәгә әллә күпме проводтарға тоташтырылған бабайын күргәс, хәлдең ысынлап та хөрт икәнлегенә ышанып ултыра төшә яҙҙы. Йөҙөнән ҡан төҫө ҡасҡан Сәлихйән, система аҫтында ине. Артынан оҙата ингән медсестра ҡатын, Сәлихйәндең йөҙөнә эйелә биреп :

- Апа, Сәлихйән апа! Күҙҙәрегеҙҙе асығыҙ әле, йоҡламайһығыҙҙыр бит, бына әбейегеҙ килде,- тине.

Иртән генә иҫенә килеп, ойоп ҡына ятҡан икән. Талғын ғына асҡан күҙҙәрҙең уға ҡарай төбәлеүенә Шәрифә әбей ҡыуанып китте.

Йәмшәйгән тешһеҙ ауыҙ ситтәрен ҡыйшайтып Сәлихйән йылмайырға ла көс тапты. Эсенә йылы йүгергәндәй булды Шәрифәнең. "Эйй, былай булғас, шәбәйәәә! "

Медсестра ҡатын системаны, бабайға сым аша тоташҡан экранды текләп ҡарап торғас, оҙаҡламаҫҡа ҡушып сығып китте. Шәрифә ни тиергә лә белмәй байайына ҡарап тик ултырҙы.

- Әбей һаумы, ништәп бер нәмә лә өндәшмәйһең?

Донья хәлдәре нисек?

- Э - э- эй, ней, һаубыҙ.. үҙең һаумы? донья ни бара, арыу ...көтәм былай,-тигән булды.

Ауыҙ - мороно кибәлер инде, ара- тирә иренен ялап алған бабай бар ауыл яңылыҡтарын белергә тамшанып һорау артынан һорауын теҙҙе. Хәленән килгәнсе яуап биреп ултырҙы Шәрифә. Тик бейә хаҡында һорашҡанда, Гәрәй улының һатырға теләүен йәшереп өндәшмәне. Һатмаҫ! Һаттырмаҫ та Шәрифә.

Иҫенә килеп, үҙ аңында һәлмәк булһа ла һөйләшеп ятҡан Сәлихйәндең һауығырына шиге юҡ ине әбейҙең .

- Ошоғаса давлинйә тип һөйләһәләр, нимә була икән тип уйлай торғайным, алама ауырыу икән. Ваҡыт иҫәбен юйып осоп йөрөнөм бит әллә ҡайҙа. Ярай әле тотоп алып ҡалдылар, рәхмәт инде духтырҙарға...

Әбей, һин дә ҡаратып тор дәвлинйәңде.

- Мин бирешмәм, Аллаһы бойорһа! Һауығып аяҡҡа баҫ инде. Бынан юры һаҡтаныңҡырап эшләрһең эште лә, бигерәк өтөкләнеп бер юлы эшләйһең бит. Эш тә үтәлер инде үҙәгеңә.

- Мин дә бирешмәйем тип эре йөрөй инем дә бит, бирештерә икән шул, ҡәһәрең!

Ваҡыт тигәнең тиҙ генә үтә лә китә бит.

Ишек асылып китеп, медсестра ҡатын килеп инде.

- Инәй, апаға артыҡ борсолорға ярамай. Ял итһен,- тип сығырға ымланы.

- Ярай бабай, һау бул! Борсолоп уйланып ятма, һауығып сыҡ. Тамағыңа ашаңҡыра, бөлөнөп китмә. Малды ҡарайым мин, бер ике - өс көндән килеп ҡайтырмын тағын. Бәлким уға хәтлем аяҡҡа ла баҫырһың! Гәрәй улың ике эсминә эшләгәс киләм ти ине...

Үҙе менән алып килгән өй ризыҡтарын тумбочкаһына теҙеп, хушлашып ҡайтырға сыҡты Шәрифә. Яҫтығына уйылып батҡан ап - аҡ сәсле башын ҡалҡытып, еңелсә генә һелкеп оҙатып ҡалды Сәлихйәне. Медсестра ҡатын больница ишегенән сығарышып, бабайының хәл - торошон аңлатты. Ысынлап та, ваҡытлыса ғына иҫенә килә лә, оҙайлы мәрткә китеп яфалай икән үҙе. Түшәктән ҡалҡына алмай, ярауы ла аҫтында. Иҫендә саҡта тамағын тотоп ашай , тик башы әйләнеп оҙаҡ ултыра ла алмай икән. Һауығырына ышаныс белдереп, өмөтләндереп арҡаһынан һөйгән булды медсестра ҡатын. Шул ғына етте Шәрифә әбейҙең һытылырына. Балалар кеүек һыңҡылдап һығылып иланы ла ебәрҙе. Ярты көнгә лә Сәлихйәненән айырылып өйрәнмәгән Шәрифә өсөн был айрылыу ауыр ине шул. Ҡульяулығы менән төпкә батҡан күҙҙәрен соҡоп һөртөп, әҙерәк күңеле бушанып ҡалғандай булып ҡайтырға сыҡты...

Шәрифә еңгәһе донъяһына күҙ - ҡараҡ булып тор, тип ышанып ҡалдырғас, ҡош - ҡортона һәүрек эт- фәлән инеп, ярғылап ташламаһын тип, Гәүһәр кәртә тирәһен ҡараштырып сыҡты. Ҡаҙан төбөнә бүрттергән арпаһынан һоҫоп өйрәктәренә, тауыҡтарына һалды. Һыу буйына ҡыуған ҡаҙҙары өй ҡыҙырып тик йөрөгәстәре, тағы ла һыу буйына ҡыуҙы. Урам ҡапҡаһын нығытып ябам тип кенә боролоуына ниндәйҙер оло машинаның арт ҡапҡаға артын терәүен күреп, шәпләп атлап шул яҡҡа йүнәлде. Гәрәй килгән икән.

Сарға Гәүһәр уны- быны уйламай, етер -етмәҫ һүҙен ҡушты :

- Һаумы, Гәрәй улым! Олоғара машина менән нимә бушатырға йөрөүең?

Тәмәкеһен ҡырын тешләгән Гәрәй, һин генә ҡалдың тикшеренергә, тигәндәй ҡараш ташлап, ауыҙ эсенән ниҙер мөңгөрләп, шофер егеткә руссалап һүҙ ҡушып Гәүһәрҙе күрмәмешкә һалышты.

Былай ғына бирелә торғандарҙан түгел ул Гәүһәр! Шаянлығын эшкә егеп, еңел кәүҙәһен йылп иттереп кенә Гәрәйҙең бөйөрөнә төрттө:

- Киленде грузауайҙа ғына апҡайттың мәллә?

Гәүһәр ынтылып брезент япмаһы ярым асыҡ машинаға башын тығып ҡараны. Бесән түшәлгән борт буш ине. Иғтибар итмәй генә һүҙһеҙ эш менән булған ике ирҙең ни сәбәптән машиналарының артын терәүен аңланы Гәүһәр ҙә.

- Гәрәй улым, ниткән эшең был? Шәрифә еңгә Сәлихйән ағай янына китте бит, өйҙә юҡ. Нимә тейәргә килдең?

- Гәүһәр апай, вообще то һинең дворың анауында, бар шунда хужалыҡ ит!

Дорфа ғына һүҙ ҡушҡан Гәрәйгә йәне көйөп китте Гәүһәрҙең.

-Двурымдың ҡайҙалығын мин үҙем дә беләм, ә бына һин нишләп үҙ двурыңда түгел? Шәрифә еңгә ҡараштырып торорға ҡушты, шуға индем.

- Яҡшы булған, ҡарағанһың - маладис! Тик әлегә ҡыҫтырылма! Бар ҡайт!

- Бынағайыш?! Ҡайтып ней! Ҡыуғасың оторо торам әле ошонда. Нимә тейәрһең икән? Ҡарап торорға риза булып ҡалғас, белергә тейешмендер?!

- Күпте белһәң тиҙ ҡартайырһың Гәүһәр апай, үҙемә тейешен генә тейәйем. Кеше әйберендә эшем юҡ.

- Шулай ҙа, ней, Шәрифә еңгә ҡайтҡанын көтөргә ине?! Беләме үҙе, әсәйеңде әйтәм?!

- Белә, белә!,- айырыуса ярһыу менән әйтте Гәүһәр был һүҙҙәрҙе. Сәйер тойолдо шулай ҙа был эш Гәүһәргә.

- Туҡта әле, Гәрәй улым! Ҡайтып ҡына сутывыйымдан Шәрифә апай менән һөйләшеп киләйем. Ҡайтып та киләлер әле үҙе. Юлдалыр, тием. Үҙе өйҙә юҡта тейәнмәй тор әле, сабыр ит!

- Сотовый ни миндә лә бар, яңы ғына һөйләштем! Нимәһенә ҡыҫтырылып аяҡ аҫтында уралаһың әле Гәүһәр апай?! Ҡайт бар! Әйттем бит үҙемә тейешлене генә алам тип.

- Ай һай, ярһыуыңа ҡарағанда тиген түгел был. Ҡара уны малай, мине минауат итһәәәң...

- Бар, бар ҡайт!

- Атаҡ - атаҡ, ҡыуып тороп! Ҡайтмайым! Һин ҡайтмайынса ҡайтыу юҡ!

- Нимәгә кәрәк һиңә беҙҙең донья? Күрмәнем - белмәйем, и фсе!,- Гәрәй тәмәкеһе ниһе менән ситкә төкөрөп ҡуйҙы.

- Улай тимә әле улым, беҙ бит электән бергә - бергә ойҡашып йәшәп өйрәндек. Ашарыбыҙға бөтһә лә бүлештек, кейеребеҙгә кейемде лә йөрөтөп кейҙек. Балалар ҙа бер осорҙа тыуғас, ҡайһы саҡта имеҙеп торорға ла риза булдыҡ. Тарһынып, сикәнешеп торманыҡ. Миндә булһа - һеҙгә өлөш, һеҙҙә булғандан — миңә өлөш тәтене. Туғанлашып бөттөк тиһәк тә була, туғандан да артыҡ булмаһа әле...

- Ярай, ярай, күп лығырлап торма, мишайт итеп.

Ҡулына арҡан тотоп, ҡороҡ эшләп маташҡан Гәрәйҙең тауыҡ-өйрәк кенә тейәргә килмәгәнлеген аңлап, Гәүһәр тотам ҡалмай артынан эйәрҙе.

- Әйттем бит һуң, ҡайт тип!

- Ҡайтмайым! Һин нимә тейәгәнеңде ҡарап тормайынса, ҡайтыу юҡ!

- Ярай, Гәүһәр апай, быуҙалашма! Ат ҡына тейәйем - атайҙың атын. Әсәй белә, риза. Үҙе әйтте, ҡарауы ауыр, ти. Атайҙың бит аяғына баҫыуы икеле.

Гәүһәр Сәлихйән күршеһенең хәле улай уҡ хөрт тип уйламағас, Гәрәйҙең һүҙҙәренән аптырап ҡалды.

- Үҙ аяғында сығып ултырғайны түгелме һуң ыскурыйға, атаңды әйтәм?!

- Ултырһа ни?! Йығылыуы оҙаҡ что ли!

Дарҫ - дорҫ ҡапҡаларҙы ябып ялан кәртәгә инде Гәрәй. Гәүһәр ектән генә эскә күҙ һалды. Инмәне. Һыңғар ҡулына һоло һалынған биҙрә тотҡан Гәрәйҙе күреү менән Буян кәртәнең бер ситенә ҡолонон һыҡтап һырышты. Биҙрәне моронона терәп ем еҫкәтергә тырышҡан ирҙән башын юғары сөйөп ялтанды бейә. Танауҙарын ят тәмәке еҫенә тарбайтып, кәртәне өйрөлөп ҡасып тик йөрөнө. Һыртын ҡороҡҡа тип алған таяғы менән һыпырған иргә аҡайта ҡарап, аңғармаҫтан муйынынан ҡороҡҡа эләкте. Дүрт аяҡлап оторо ҡырталашып ҡарауы ла килеп сыҡманы Буяндың. Бер ҡасан да сыбыртҡы тәмен тоймаған һыртын яндырып үткән әсегә түҙә алмай алға атланы...

Нуҡта кейҙереп машинаға тейәгәс, ҡолононоң да үҙе менән булыуына ышанып еҫкәнеп, әсе кешнәп ҡуйҙы бисара бейә...

Йәл ине Гәүһәргә Буян. Бер ҡунаҡта саҡта Сәлихйәндең атын үлгәнсе ташламайым тип һөйләгәндәре иҫенә төштө. Һуңғы юлға кәүҙәмде үҙ атыма тейәп ер ҡуйынына һалғас, теләһә нишләрһегеҙ үҙен. Ҡулым бармай бысаҡ терәргә, һатһам да ҡайтып киләсәк. Өйөр өсөн түгел бит ул, тигәйне.

Нуҡтаһынан тарттырып башын аҫҡа шаҡара бәйләп, алып киттеләр Буянды. Шулааай, донья ҡайһы саҡ шулай башты шаҡарып аҫҡа эйҙерә шул...

Шәрифә әбей, арманһыҙ булып ҡайтып килеүенә, урам ҡапҡаһы төбөндә Гәүһәр килендең ҡыҙарған йөҙҙә сығып килеүенә аптырап китте.

- Уй, Аллам! Нимә булды? Эт-фәлән инеп ҡырғыслаған мәллә ҡоштарҙы?

- Эй, юҡ... Эт түгел дә...былай...

- Атыу нишләп илаулағанһың? Күҙҙәрең ҡыҙарған, йә!

- Гәрәй килеп Буянды тейәп китте, күңелем йомшарып илап ҡалдым арттарынан.,.

Гәүһәр һыңҡылдатып илап ебәрҙе.

Шәрифә әбей ни тиергә лә белмәй тора биргәс :

- Эй, әттәгенәһе! Ҡайһындай әйттем, теймә тип! Минең өйҙән сығырҙы ғына көткән икән! Атаһына ни тием инде?

- Һуң, әсәй белә, үҙе әйтте тине бит әле ул миңә.

- Атаһының башы! Һатма тинем мин уға! Аҡсаға ҡаныҡҡан бер һоҡһор булды әйтәгүр!

Ҡапҡа тышында һуҡранған ике оло ҡатын урамға үтте. Ни тиклем үҙен һалҡын тоторға маташмаһын Шәрифә әбей, урам уртаһында ҡороҡтан ысҡынып ҡалған арҡанды , арҡанға эләгеп бер услам йолҡолған ялды тотоп барыбер иланы ла ҡуйҙы. Хужаһыҙ, эйәһеҙ ҡалған арба ғына һерәйеп тора урам уртаһында, һарай тирәһенең ҡото Буян юҡ, иртәле кисле зыңғырлатып кешәнәгән тауышы ғына ҡолаҡ осонда...

Шәрифә әбей бындай ҙа ҡотһоҙ көндәрҙе үҙ ғүмерендә бер генә лә күрмәгәйне. Иртәнән алып яуған һалҡын ямғырҙан, хәйер, ямғырҙан ғына ла түгел, тәне лә, күңеле лә өшөнө. Ем һалырға ғына сыҡҡан арала ла зиһененә һеңгән ат ҡарау уйы килә лә төшә. Һыу юлына ҡаҙҙарҙы төшөргәндә лә ҡайтыр юлға буйлап һибелгән бейә тиҙәктәренә ҡарап, ергә уйылып ҡалған таныш тояҡ эҙҙәрен һыйпарҙай булып һығылды...

АҘАҒЫ БАР.

Миңзәлә Сирғәлина.