Алма ағасын әле киҫһәң, һөҙөмтәһе күренә

Алма ағасын әле киҫһәң, һөҙөмтәһе күренә

Беҙҙең ихаталағы алмалар – элекке хужаларҙан мираҫ, 10-15 йәшлек ҙур ағастар. Уларҙы ҡарауы, яҡшы уңыш алыуы күп көс талап итә. Яңыртырға, уңыш бирмәгән ботаҡтарын бысып ташларға кәрәк. Быны нисек эшләргә һуң? Кемдәрҙер был эште йәйгеһен, ошо ваҡытта башҡарырға кәңәш итә. Рәсәй ауыл хужалығы үҙәгенең Башғортостан буйынса филиалы белгесе, емеш биргән ағастар буйынса белгес, агроном Фирҙәүес Аҫылбаева нимә уйлай икән?
- Ысынлап та, ағас һәйбәт үҫешһен, ауырымаһын, яҡшы уңыш килтерһен өсөн уны йәйгеһен киҫеү һәйбәт алым. Быға тиклем белгестәр был ваҡытта ағастарға тейергә ярамай тип бара ине. Хәҙер ҡараш бер аҙ үҙгәрҙе. Йәйгеһен эшләнгән был эштең маҡсаты ябай – ауырыуҙарҙы иҫкәртеү. Ағасҡа зыян клитермәй генә артыҡ, яңы үҫеп сыҡҡан ботаҡтарҙы алып ташлау, сөнки улар ағастың көсөн ала.
Ағасҡа дөрөҫ форма биреү ҙә кәрәк. 45 градустан ашыу ҡыя үҫкән ботаҡтарҙы алырға кәрәк. Икенсе йыл үҫкән ботаҡтарҙы ике тапҡырға ҡыҫҡартырға мөмкин.
Бындай эштәрҙе өс йыл һайын атҡарып торорға була. Алма йәш булһа, уңыш бирәмәгән ботаҡтарҙы киҫергә кәрәк. Өҫкө ботаҡтарҙың өҫтөн бер ус оҙонлоғонда киҫегеҙ, - тип кәңәш бирә Фирҙәүес.
Ысынлап та, йәйгеһен алмағасты киҫеү минең кеүек тәжрибәһе әллә ни күп булмаған баҡсасы өсөн иң һәйбәте. Ҡайһы ботаҡты алырға кәрәклеге, ҡайһыныһын ҡыҫҡартырға була икәнлеге шунда уҡ күренеп тора.

Ҡыярҙар ниңә ҡыйыш булып үҫә?

Ҡышҡыһын картуф бешереп, тоҙланған ҡыяр асып ебәрһәң... Их, тәмле була. Ҡыяр тоҙлау өсөн хужабикәләр бер оҙонлоҡта, төҙ һәм матур ғына йәшелсәне һайлай. Тик, ҡай саҡ түтәлдәрҙә груша формаһындағы, йәки бөгөлгән, гантель формаһындағылары үҫә. Бындай йәшелсә уңышы алмаҫ өсөн нимә эшләргә? Рәсәй ауыл хужалығы үҙәгенең Башҡортостан буйынса филиалы белгесе Гөлиә Дәүләтҡолованан һорайыҡ әле.
- Баҡсағыҙҙа бындай йәшлесә үҫеп сыҡһа, тимәк тәү сиратта уларға ниндәйҙер микроэлементтар етмәй. Ҡыярға күпселек осраҡта калий һәм азот етмәй. Йәйҙең уртаһында был айырыуса һиҙелә. Төндәр һыуытыу менән дә ҡыярҙың формаһы үҙгәрә.
Калий етмәгәндә ҡыярҙың төҫө һарғая, улар груша формаһын ала. Шул уҡ ваҡытта ҡыярҙың япраҡтары ла эскә ҡарай бөрөшә башлай, уларҙа таптар барлыҡҡа килә. Хәлде яҡшыртыр өсөн үҫемлектәрҙе калий тоҙо менән һиптерергә (25 – 30 граммды 10 литр һыуҙа иретеп), дүрт көндән түтәлгә һәйбәт итеп һыу ҡойорға кәрәк. Бынан тыш көлтоноҡ менән һыу һибеү ҙә һәйбәт ярҙам итер. Бының өсөн 500 грамм көлдө 10 литр һыу менән болғап, бер тәүлек тотҡас, үҫентегә ҡойорға. Бер үҫентегә бер литр самаһы етә.
Ҡыяр аҡһыл-йәшел төҫкә инеп, формаһы кишерҙе хәтерләтһә, уны мочевина менән эшкәртергә кәңәш итәм. 5 грамды 1 литр һыуҙа иретеп, һиптереп сығығыҙ.
Ҡыярҙарға дөрөҫ итеп һыу һипмәү ҙә, уларҙың формаһы үҙгәреүгә килтереүе ихтимал. Һыуҙың температураһы 25 – 28 градус йылы булғанда, улар үҙҙәрен һәйбәт тоя. Һыуҙы 2 – 3 көнгә бер тапҡыр һибеп торорға кәрәк. Август уртаһынан киреһенсә, 1 аҙнаға бер тапҡыр һыу һибеү ҙә етә.
Тағы бер сәбәп – ҡыярҙы йыл да бер урынға ултыртыу. Был йәшелсәне кәбеҫтә, помидор, картуф, сөгөлдөр, борсаҡтан һуң ултыртыу һәйбәт, - тип кәңәш итә Гөлиә.
Тағы ла ҡыярҙың уңышын ике – өс көн һайын йыйып торорға кәрәк. Был уңыштың сифатына ла, күләменә лә ҙур йоғонто яһай.

Лилиә НУРЕТДИНОВА яҙып алды.